Dźwięki Północy / pokaz filmu Joikfeber (Gorączka joik) reż. Ellen Astri Lundby, Norwegia 2013, 57’
Nadbałtyckie Centrum Kultury
ul. Korzenna 33/35 (Ratusz Staromiejski), 80-851 Gdańsk
Wstęp wolny
https://www.facebook.com/Joikefeber/?fref=ts
Projekcja w oryginalnej wersji językowej (z angielskimi napisami).
Ylva, młoda absolwentka studiów muzycznych, pragnie dotrzeć do swoich korzeni poprzez zanikającą lapońską tradycję śpiewu joik swoich przodków. W trakcie eksplorowania różnych tradycji joik i spotkań Ylvy z legendarnymi muzykami lapońskimi, takimi jak Mari Boine, Johan Sara Jr. i Ole Larsen Gaino, do głosu dochodzą wątki z przeszłości – potrzeba przystosowania się i wstyd własnej tożsamości. Zrealizowany w formie kabaretowej mieszanki stylów i gatunków film może naprawdę zarazić widza bakcylem joik, jednej z najstarszych europejskich tradycji wokalnych, która choć przekazywana z pokolenia na pokolenie, jednak w wielu rejonach Laponii już zanikła.
Ellen-Astri Lundby jest niezależnym filmowcem od 1989, kiedy to zdobyła pierwszą nagrodę na Festiwalu Norweskich Filmów Krótkometrażowych. Niektóre z jej filmów to: Czwarta żona i jej afrykański mąż, Wykres Doktora Forsdahla oraz nagradzany Laponka bez uprzedzenia (Min Mors hemmelighet) (2009), w którym twórczyni poszukuje odpowiedzi na pytanie, dlaczego jej matka zachowywała w tajemnicy swoje lapońskie pochodzenie. W nowym filmie dokumentalnym Gorączka joik występuje córka Lundby – wokalistka, która odkrywa swoje lapońskie korzenie przez naukę sztuki joik.
Tradycja joik
Joik to jedna z najstarszych europejskich tradycji wokalnych. Jest przekazywana z pokolenia na pokolenie, jednak w wielu rejonach Laponii niemal zanikła. Z reguły mówi się, że wokalista joik nie joikuje o czymś, tylko joikuje coś. Innymi słowy między pieśniarzem i przedmiotem joika istnieje ścisłe powiązanie poprzez melodię i tekst. Joikowanie czegoś lub kogoś oznacza nadanie przedmiotowi joika muzycznego imienia. Jeśli jest to osoba, melodia joika opisuje jej charakter, temperament, a nawet sposób poruszania.
W różnych rejonach Laponii istnieją różne odmiany tej tradycji. Pieśni joik nie zawsze mają wyraźny wątek i bogaty tekst — często występuje w nich tylko kilka haseł, jak w tradycji północnej Laponii. W melodiach z rejonów nadmorskich silniej zaznaczona jest zachodnia tonalność, natomiast muzykę z głębi lądu określa się jako bardziej pentatoniczną. Joiki wykonuje się w życiu codziennym, w czasie świąt i na uroczystościach. Istnieją joiki o ptakach, zwierzętach, miejscach, ludziach, środkach transportu i różnych czynnościach. Zgodnie z dawną tradycją mali Lapończycy otrzymywali osobiste joiki we wczesnym dzieciństwie.
„Ylva to urocza postać centralna tego filmu, której atutem jest autentyczna fascynacja tematem joik, jak i prawdziwy talent muzyczny. Duże wrażenie robią też specjalne elementy filmu niemego, dzięki którym przekonujemy się, że joik to sposób opowiadania historii z przeszłości”.
Aleksander Huser, krytyk filmowy, Centrum Kinematografii Norwegii Północnej
Wstęp wolny